Skautbúningsnámskeið
hjá Annríki – Þjóðbúningar og skart
Þriggja ára námskeiðsröð
- Námskeiðsröðin skiptist í nokkur námskeið eftir hvernig búningur er saumaður
- Saumaður er einn skautbúningur
- Nemandi fær búninginn tilsniðinn eftir máli
- Hafist handa við útsaum í pils. Einnig má nota flauelisskurð eða leggingar
- Á tímabilinu eru kenndar ýmsar útsaums- og skreytiaðferðir svo sem blómstursaumur, skattering, baldýring, knipl, flauelisskurður og snúrulagning
- Skreytingar á treyju eru á boðungum og framan á ermum. Baldýring, knipl eða snúrur
- Belti má einnig skreyta með baldýringu eða snúrum
- Saumaður er höfuðbúnaður, faldur og blæja
- Búningurinn er saumaður úr bestu fáanlegum efnum. Efni og tillegg fást í Annríki
Ekki er mögulegt að setja nákvæmt verð þar sem mismunandi leiðir eru farnar við gerð búningsins. Grunnkostnaður í efnum og námskeiðum er aldrei undir 500.000 kr sem deilist á öll þrjú árin. Verð á skarti er þar fyrir utan.
Leiðbeinendur eru Guðrún Hildur Rosenkjær, klæðskeri, kjólameistari og sagnfræðingur og Olga Kristjánsdóttir, kjólasveinn.
Fróðleikur
Skautbúningur var fyrst borinn 1859. Hann þróaðist í samstarfi Sigurðar Guðmundssonar málara og íslenskra kvenna.
Búningahugmynd Sigurðar var byggð á þjóðernisrómantík. Konan, móðirin, fjallkonan var í öndvegi þjóðar. Sigurður kunni einnig að meta listrænt handverk kvenna. Handverk sem fékk notið sín í skreytingum búninganna.
Telma Rún í skautbúningi
Nánar um skautbúning
Efrihluti
- Skauttreyja nær niður í mitti og er krækt saman að framan með krókum nema yfir hábarminn. Þar myndast op þar sem glittir í hvítt brjóstið
- Treyjan er aðsniðin með samfelldum skreytingum meðfram boðungum og hálsmáli
- Ermar eru ísettar með púffi í ermakúpu og þrengjast fram á úlnlið. Samskonar skreytingar eru á ermum og treyju
- Skreytingar geta verið baldýruð blómamynstur með silfur- og gullþræði eða silki. Knipplingar eða snúrulagðir grískir og býsanskir bekkir
- Treyjan er alltaf fóðruð og á 20. öld var gjarnan saumuð blúnda framan á ermar og í hálsmál
- Brjóst er lítið hvítt stífað stykki úr lérefti sem notað er undir barm treyjunnar
- Brjóst er langoftast hvítt og getur verið skreytt með ýmsum aðferðum
- Algeng eru brjóst með hvítsaumi, blúndu úr lérefti eða heklaðri blúndu. Einnig eru til ámáluð brjóst
- Fyrir kom að konur notuðu svart bjóst en það er ekki algengt nú til dags
Neðrihluti
- Pils – samfella er ökklasítt pils með mikilli vídd og fellt undir streng í mitti
- Pilsið getur verið lagt borðum en er oft með útsaumuðum bekk niður undir faldi
- Algengustu aðferðir eru blómsturspor, skattering, flatsaumur, kúnstsaumur og lykkjuspor. Einnig er skreytt með flauelisskurði og snúrulagningu
- Litasamsetning er mjög misjöfn, oft einlitt í grænu, ljósbrúnu eða gulleitu en líka svart
- Til eru pils útsaumuð með miklu blómaskrúði og litríku
- Garn í útsauminn er af ýmsum gerðum silki, árórugarn, perlugarn og ullargarn
- Einnig eru til varðveitt pils með einlitum flauelisskurði í svörtu, brúnu, grænu og brúnleitu og er oft snúrulagt með fram mynstrinu
- Útsaumurinn er hulinn á bakhlíð með skófóðri
- Undirpils voru þarfaþing og fóru sniðin mikið eftir tískunni hverju sinni
- Fram undir aldamótin 1900 báru konur gjarnan krínólínur
- Er leið inn á 20. öldina minnkuðu undirpilsin og umfang þeirra varð minna
- Undirpils gátu verið úr heimaofnum ullarefnum eða fínum bómullarefnum og þunnum gerviefnum seinnihluta 20. aldar
Höfuðbúnaður
- Skautfaldurinn er alltaf hvítur, nokkurskonar húfa úr bómull fyllt upp með tróði, oft ull áður fyrr
- Til að stífa faldinn er notaður pappi og stundum teinar
- Utan yfir faldinn er önnur hvít húfa úr silki eða fínni bómull sem liggur laus nema fest niður að aftan
- Faldurinn er festur í hárið með kambi og spennum
- Blæja úr tjulli er sett yfir faldinn en hún er títuprjónuð í ytri húfuna neðst við höfuðið
- Áður er hún dregin saman með þar til gerðu bandi svo hún passi utan um faldinn
- Blæjan er oftast hvít en í upphafi notuðu konur líka svartar blæjur sem síðar urðu sorgartákn
- Blæjur geta verið missíðar oftast niður á mitt bak en alveg niður undir gólf við brúðkaup
- Tjullið var oftast úr bómull eða silki en nú er einnig notað polyestertjull
- Blæjan getur verið með ídregnu blómamynstri úr hvítum fínum þræði og nánast alltaf með blúndu í útbrún
- Hnúturinn er slaufa sem útbúin er úr fallegum hvítum eða ljósum satínborða. Hann er festur að aftan með títuprjónum og hylur þannig samskeyti blæju og spangar/koffurs/stjörnubands
Skart
- Spöng, koffur eða stjörnuband er sett utan um höfuðbúnaðinn, hnýtt saman að aftan og hvílir á höfðinu
- Spöng er heil örlítið sporöskjulaga kóróna smíðuð úr silfri og gyllt ef þess er óskað
- Hún er oftast óskreytt fyrir utan mynsturkant í neðri brún. Hún getur þó verið skreytt með ágröfnu blómamynstri, víravirki og jafnvel loftverki
- Koffur er samansett úr miðjustykki að framan sem rís nokkuð hátt. Til hliðar eru 3-4 minni stykki sem hlekkjast saman. Koffrið er oftast skreytti víravirki og undir eru sléttar plötur
- Stjörnuband er stífað hvítt léreftsband u.þ.b. 3-4 sm á breidd en á það eru festar stjörnur eða önnur smástykki svo úr verður langur renningur
- Spöng og koffur er oftast sett utan um fald og blæju, en stundum undir tjullið. Stjörnuband sést mjög oft á gömlum myndum undir tjullinu
- Belti eru gjarnan stokkabelti eða sprotabelti. Steypt eða skreytt víravirki. Belti getur verið svart flauelisbelti með baldýringu eða snúrulögðu mynstri
- Næla er borin til skrauts í hálsmáli treyjunnar
- Ermahnappar með laufi voru hafðir til skrauts. 4 – 6 hnappar á hvorri ermi